به گزارش پایگاه خبری کرج امروز، سرانجام با قرار گرفتن واگن‌های مترو در تونل‌های زیر شهر کرج در مسیر چهارراه طالقانی تا ۴۵ متری گلشهر، قطار توسعه متروی شهر کرج فصل تازه‌ای را آغاز کرد. بعد از نزدیک به دو دهه سرانجام امید به راه افتادن مترو در رگ‌های زیرزمینی شهر کرج جاری شد. خوشبختانه در دوره جدید مدیریت شهری با همت تمامی مدیران، کارکنان و کارگران مترو، شهرداری و حمایت های شورای اسلامی کلانشهر کرج و همچنین تاکیدات و حمایت‌های ویژه دولت در نهایت به زودی شاهد راه افتادن قطار شهری در کلان شهر کرج خواهیم بود. این امر هم به صورت واقعی هم به صورت نمادین گام مهمی در توسعه متوازن و عدالت محورانه در کلان‌شهری چون کرج است.

اهمیت راه‌اندازی ابرپروژه مترو کرج آن هم بعد از این همه سال و فراز و فرودهای فراوان آن‌چنان است که می‌توان گفت، تاثیرات مهمی در زیست اجتماعی شهروندان این کلان‌شهر می‌گذارد که نیاز به بررسی همه‌جانبه دارد.

کرج روی ریل توسعه متوازن شهری

یک کلان‌شهر با ساکنان میلیونی دارای شاخصه‌هایی است که نشانه توسعه متوازن آن باشد. حمل و نقل عمومی با کیفیت یکی از این شاخص‌ها است. شاید بسیاری از همشهریان کرجی ما با این تعبیر که کرج در این سال‌ها تبدیل به یک روستای خیلی بزرگ شده است، آشنا باشند. متأسفانه رشد شدید و سریع جمعیت موجب شده بود که کرج ناگهان با یک انفجار کالبدی نامتناسب مواجه شود. در این بین نداشتن یک ساختار حمل و نقل عمومی مناسب نیز این وضعیت را تشدید کرده بود. داشتن مترو برای یک کلان‌شهر نه تنها یک ضرورت است که خودش نشانه‌ای از توسعه‌یافتگی شهری محسوب می‌شود. اهمیت مترو چنان است که بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا به داشتن خطوط مترو مینازند. مسکو، لندن، پکن، نیویورک، توکیو و بسیاری دیگر از شهرهای مهم جهان خطوط متروشان مشهور است و حتی جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند. حال امید می‌رود با راه‌اندازی مترو کرج شاهد آن باشیم که نوع نگاه‌ها به کلان‌شهر کرج تغییر کند و همگان کرج را هم همردیف یک شهر توسعه یافته ببینند.

مترو،  حمل و نقل واقعا همگانی

در ادامه نگاهی که مدیریت شهری را مسئول برنامه‌ریزی درست شهر بر بستر عدالت‌محورانه می‌بیند، داشتن قطار شهری  به عنوان یک لازمه برای عادلانه کردن زیست شهروندان در کالبد شهر است. در واقع که ارزان بودن حمل و نقل با مترو موجب گسترش عدالت اقتصادی می‌شود، از طرف دیگر اقشار مختلفی که به دلایل گوناگون دسترسی به خودرو شخصی ندارند، از جمله سالمندان و معلولان نیز می‌توانند از خدمات مترو استفاده کنند. امید است که تدابیر لازم برای مناسب‌سازی ایستگاه‌های مترو و واگن‌های آن برای این اقشار نیز در نظر گرفته شده باشد که حذف شدن آنان از تسهیلات رفاهی موجود در کالبد شهر به دور از عدالت اجتماعی است. همچنین شهر کرج با داشتن چندین دانشگاه بزرگ میزبان بسیاری از دانشجویان مهمان از تهران و دیگر شهرهای اقماری اطراف است. معمولا زندگی دانشجویی با صرفه‌جویی در هزینه‌ها همراه است. داشتن مترو و گسترش خطوط آن موجب می‌شود این قشر نیز بتواند راحت‌تر برای تحصیل در کرج رفت و آمد کند.

حمل و نقل همگانی؛ حق شهروندی عمومی

در تعاریف نوین جامعه‌شناختی و برنامه‌ریزی شهری حق دسترسی آسان و ارزان حمل و نقل یکی از شاخصه‌های توسعه و در زیرمجموعه حقوق شهروندی تعریف می‌شود. بدین صورت که تک تک ساکنان یک شهر باید حق و امکان حمل و نقل مناسب و ارزان قیمت را داشته باشند. در این بین قطار شهری یکی از بهترین و به صرفه‌ترین گزینه‌ها محسوب می‌شود. شهر کرج در سال‌های اخیر با توجه به جایگاه ویژه‌ای که دارد میزبان خیل عظیم جمعیت مهاجر از سرتاسر کشور بوده و رشد شدید جمعیتی، داشته است. در نتیجه نیاز شدیدی به توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی بیش از گذشته در آن حس می‌شود. قطار شهری را می‌توان ستون فقرات این ناوگان شهری دانست. ستونی که بار اصلی احقاق حق شهروندان در داشتن حمل و نقل عمومی مناسب را به دوش می‌کشد.

صرفه جویی از هر دو سو

اگر قطار شهری در کلان‌شهری همچون کرج به مرحله‌ای برسد که روزانه بتواند بخش بزرگی از جمعیت شهر را جابه‌جا کند، از یک طرف در مصرف سوخت و انرژی صرفه‌جویی می‌شود که در شرایط فعلی جهان و کشورمان یک سود بزرگ به دولت می‌رساند، از طرف دیگر با توجه به قیمت فعلی خودرو در کشور و استهلاک و… در این هزینه‌های جاری روزمره شهروندان هم می‌تواند کمک حال ساکنان کرج باشد. این یک بازی دو سر سود است. در نهایت مترو می تواند علاوه بر صرفه‌جویی در انرژی برای دولت و هزینه‌ها زندگی روزمره برای شهروندان کرجی را نیز دست کم در بخش هزینه حمل و نقل روزانه به شکل قابل توجهی کاهش دهد.

فرصتی برای تنفس دوباره هوای تازه

روزگاری نه چندان دور شهر کرج به داشتن هوای مطلوب و خوش مشهور بود. حتی بسیاری آن را یک باغشهر سبز و زیبا می‌دیدند. اما در سال‌های اخیر با توجه به رشد بسیار زیاد جمعیت و به تبع آن ساخت و ساز فراوان بخشی از فضای سبز کرج تبدیل به خانه شد. همچنین این جمعیت فراوان طبیعتا خودروهای بیشتری را راهی خیابان‌های شهر کرج کرد و باعث آلودگی هوا شد. حال امید می‌رود با راه‌اندازی قطار شهری و البته گسترش سریع‌تر خطوط آن از بار آلودگی خودروهای شخصی کاسته شود و هوای تازه‌ای برای تنفس شهروندان کرجی داشته باشیم. این مهم به همت مدیریت شهری جدید کرج محقق خواهد شد.

شهری برای عابران پیاده نه خودروهای شخصی

اگر توسعه مترو را در یک منظومه کلان‌تر ببینیم با رویکرد نوینی در برنامه‌ریزی شهری مواجه می‌شویم که در سال‌های اخیر، اکثر شهرهای مهم جهان هم به آن سمت رفته‌اند. یعنی بسترسازی توسعه کالبدی شهرها بر مبنای عابرپیاده نه خودرومحورانه بسترسازی شده‌اند. متاسفانه در این زمینه در گذشته در کرج به تاسی از تهران چندان موفق عمل نشده است. به صورتی که شهر برای خودروهای شخصی توسعه ‌یافته و در کالبد شهر عملا عابر پیاده حذف ‌شده است. امید می‌رود با راه افتادن مترو و توسعه سریع‌تر خطوط آن در گوشه گوشه شهر کرج تا حدی شاهد بازگشت عابران پیاده به کالبد شهری باشیم. توسعه متوازن و نوین شهری با حضور دوباره انسان‌ها به جای خودروها معنا می یابد.

گسترش عدات‌محور در توسعه شهری

توزیع عادلانه امکانات و خدمات شهری از وظایف مدیریت شهری است. در حوزه حمل و نقل عمومی نیز راه اندازی مترو یکی از شاخص‌ها برای رسیدن به توسعه متوازن و عادلانه امکانات است.

حمل و نقل عمومی با قطار شهری با توجه به ارزان بودن، این امکان را برای تمامی شهروندان فراهم می‌کند که سریع، آسان و ایمن در شهر جابه‌جا شوند. بافت جمعیتی جوان کرج و این‌که اکثریت ساکنان کرج را اقشار کم درآمد از جمله کارگران و کارمندان تشکیل می‌دهند نیاز به حمل و نقل عمومی ارزان قیمتی همچون مترو را افزون کرده است. در واقع یکی از وظایف شهرداری به عنوان یک نهاد عمومی که متعلق به تمام شهروندان است، ایجاد بستر مناسب برای عدالت شهری است. مترو می‌تواند دست‌کم این امکان را فراهم کند که شهر برای تمامی اقشار مختلف مردم باشد و امکان حرکت سریع و ایمن و ارزان را برای همه فراهم کند. از طرف دیگر حتی برای دارندگان خودرو شخصی هم امکان انتخاب می‌گذارد که گاهی به جای استفاده از خودرو شخصی از مترو استفاده کنند که در کنارش با کاهش ترافیک در وقت و هزینه آنان نیز صرفه‌جویی خواهد شد.

رگ هایی زیر پوست شهر

در روزگاری که میلیون‌ها سفر در کلانشهری همچون کرج برای کاهش و مدیریت مناسب روی می‌دهد نمی‌توان صرفا متکی بر حمل‌ونقل روی زمین باشیم. در بسیاری از کلانشهرها جهان ترافیک بخشی از آن را یا روی هوا یا در زیرزمین انتقال داده اند. به دلایل مختلف از جمله ساختار جغرافیایی و توپوگرافی شهر کرج و همچنین گران بودن اجرای فناوری حمل و نقل هوایی، درست‌تر و به صرفه‌ترین راه انتقال ترافیک به زیر زمین و ایجاد مترو است. در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا تجربه بیش از یک قرن مترو تجربه‌ای موفق و مناسب در حوزه حمل و نقل عمومی بوده است. در واقع باید گفت، تجربه تاریخی دیگر کشورها نشان داده که مترو بهترین، سریع‌ترین و عادلانه‌ترین گزینه برای حمل‌ونقل شهری است. در واقع مترو می‌تواند شبکه رگ‌هایی باشند که شهروندان را همچون خون در کالبد شهر جاری می‌سازند.

ایستگاه های مترو دریچه‌ای برای توسعه گردشگری شهری

شاید در نگاه اول تجربه بسیاری از ما کرجی‌ها از ایستگاه مترو یادآور شلوغی، ازدحام و سردرگمی و عجله برای سوار شدن به واگن‌ها باشد. اما در سرتاسر جهان و حتی در همین ایران خودمان ایستگاه‌های مترو فقط محلی برای سوار و پیاده شدن مسافران نیست. بلکه ایستگاه‌های مترو در برخی از شهرهای جهان و همین شیراز و اصفهان خودمان تبدیل به یک موزه زیرزمینی زنده شده اند. به طور مثال در اصفهان و شیراز با الهام گرفتن از معماری بومی و سنتی ایرانی این شهرها، ایستگاه‌های زیبایی طراحی شده است که حتی گردشگران خارجی را هم به سمت خود جذب کرده است.

 همچنین در سطح جهانی نیز ایستگاه‌های مترو در برخی از شهرهای جهان دارای فضایی زیبا و متفاوت هستند و تبدیل به جاذبه گردشگری آن شهر شده است. نمونه بارز آن مترو مسکو است. ایستگاه‌های مترو مسکو با ستون‌های مربعی با مرمرهای سفید اورال، کاشی‌کاری استادانه، سقف گچ‌بری شده، نقاشی‌ها و مجسمه‌های با الهام از زندگی در روسیه زمان شوروی برای هر مسافری جذاب است. همچنین ایستگاه استادیون استکهلم، سوئد با مجسمه‌هایش که نشات گرفته از فرهنگ و تاریخ این سرزمین است، موزه‌ای است برای خودش.

مترو واشنگتن آمریکا یک تجربه متفاوت دیگر است. در واقع یک مجموعه خرید بزرگ در شبکه ایستگاه‌های مترو واشنگتن آن را برای بسیاری از شهروندان و گردشگران تبدیل به مرکز خرید کرده است.

با توجه به این که کرج ظرفیت فرهنگی بالایی هم دارد و از تمامی اقوام ایرانی در این شهر ساکن هستند و تجربه موفق پارک ایران زمین جهانشهر را هم داریم می‌توانیم از همین الگو برای زیباسازی ایستگاه‌های مترو کرج نیز استفاده کنیم.

ضرورت اتصال سریع‌تر به مترو تهران

کرج همواره پیوند عمیقی در تمامی ابعاد با پایتخت یعنی تهران دارد. هر روزه میلیون‌ها سفر بین شهری تهران _ کرج صورت می‌گیرد. به جرات می‌توان گفت میلیون‌ها شهروند کرجی هر روزه تجربه رفت و آمد به تهران را دارند. برای همین تمامی ابرپروژه‌های اجرایی در کرج از جمله مترو کرج نیز باید در پیوند با تهران باشد. امید می‌رود که بعد از راه اندازی خط درون شهری انگیزه و امکانات بیشتری برای تسریع در اتصال خط مترو کرج به ایستگاه فردیس و اتصال شبکه قطار شهری کرج به خط ۵ مترو تهران کرج ایجاد شود و گره ترافیکی اصلی شهر کرج در این نقطه گشوده می‌شود. با توجه به عملکرد فعلی مدیریت شهری در دوره جدید امید می‌رود این مهم زودتر از گذشته محقق شود.

قرار گرفتن واگن های مترو کرج در تونل های زیر شهر امید تازه ای به شهروندان کرجی داده است که به زودی مشکل ترافیک و رفت و آمد کاهش یابد. این امید زمانی زنده  می ماند که با تامین بودجه لازم و حمایت همه دستگاه‌ها و نهادهای استانی و ملی شاهد توسعه سریع تر خطوط مختلف باقی مانده و اتصال نهایی شبکه مترو کرج به تهران  باشیم. البته با همت و انگیزه ای که در مجموعه همکاران شهرداری و سازمان قطار شهری کرج دیده می شود رسیدن به این مهم دیگر زمان خیلی  زیادی صرف نمی کند.

فواد شمس

کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی

منتشر شده در تاریخ ۹ بهمن ماه ۱۴۰۱